در این مطالعه سعی شده است با استفاده از توموگرافی امواج سطحی و برگردان منحنی­های پاشش، مدل سه­بعدی ساختار سرعتی موج برشی برای منطقه فرورانش مکران تعیین و با استفاده از نتایج آن، به سؤالاتی درباره زمین ساخت منطقه و هندسه صفحه فرورونده پاسخ داده شود. برای این پژوهش از داده­های ثبت­شده در 58 ایستگاه لرزه­نگاری در منطقه مکران در فاصله زمانی 6/2016 تا 5/2019 استفاده شده و روش توموگرافی با فرض دو جبهه موج تخت برای توموگرافی موج سطحی به کاررفته­است. توموگرافی برای سرعت فاز در نه دوره تناوب بین 25 تا 125 ثانیه انجام شده و با وارون­سازی منحنی­های پاشش، مدل سه­بعدی سرعت موج برشی برای منطقه مورد مطالعه به دست­آمده­است. نتایج نشان می­دهد در بخش غربی مکران و در شمال تنگه هرمز، سنگ کره عربی به زیر ناحیه سنندج- سیرجان و کمان ماگمایی ارومیه- دختر رانده شده است. همچنین در بخش میانی منطقه (در مکران غربی و زیر گودال جازموریان) یک سنگ کره اقیانوسی تخت وجود دارد که احتمالاً باقی­مانده ورقه اقیانوسی فرورونده ای است که از این ورقه جدا شده و باقی مانده است. همچنین در شرق منطقه، یک سنگ کره اقیانوسی دیده می­شود که با شیب کم تا شمال گودال جازموریان امتداد دارد و سپس در زیر کمان آتشفشانی با شیب زیاد فرورانش می­کند.

1مجموعه های افیولیتی به عنوان بقایای سنگ کره اقیانوسی تعبیر می شوند که پس از زوال اقیانوس ها، بر روی لبه قاره ها جایگزین شده اند. افیولیت های ایران، به عنوان بقایای ناشی از بسته شدن اقیانوس تتیس (یا نئوتتیس) و سرشاخه های آن در دو منطقه برونزد دارند: 1) افیولیت های هم روند با کوهزاد زاگرس، و 2) مجموعه های افیولیتی پیرامون خرده قاره ایران مرکزی. مقایسه این دو مجموعه افیولیتی حاکی از آن است که تفاوت های آشکاری با یکدیگر دارند. از این رو، به منظور رسیدن به محیط زمین ساختی شکل گیری آنها، ابتدا ویژگی های زمین شناسی، سنگ شناسی، زمین شیمیایی و سن این مجموعه های سنگی بررسی و با یکدیگر مقایسه شد. سپس برای تفکیک مرز دو مجموعه افیولیتی مورد اشاره، پیمایش های صحرایی انجام و نقشه های زمین شناسی منطقه تهیه گردید. بر اساس نتایج، مجموعه افیولیت های پیرامون خرده قاره ایران مرکزی شامل افیولیت های سبزوار در شمال، افیولیت های نائین-دهشیر-بافت در غرب، افیولیت های کهنوج در جنوب غربی، افیولیت های مکران در جنوب و نوار افیولیتی تربت حیدریه – چهل کوره در شرق این خرده قاره، ویژگی های مشترک زیادی داشته و در محیط زمین ساختی یکسانی شکل گرفته اند. همچنین این مجموعه های افیولیتی تفاوت های بنیادین با افیولیت های زاگرس داشته و در زمان متفاوتی شکل گرفته اند. افیولیت های پیرامون خرده قاره ایران مرکزی بقایایی از سنگ کره ی اقیانوسی هستند که در نتیجه ی باز شدن یک حوضه کششی بین دو بلوک قاره ای و گسترش آن به یک باریکه اقیانوسی درون قاره ای به عنوان شاخه ای از ابراقیانوس تتیس شکل گرفته اند. این حوضه ی اقیانوسی حلقوی شکل در اواخر دوران دوم زمین شناسی (اواخر مزوزوئیک) وجود داشته و در نتیجه ی بسته شدن آن، این مجموعه های افیولیتی شکل گرفته اند.

تابع گیرنده S ابزار مناسبی برای محاسبه ضخامت سنگ کره در هر منطقه است. سنگ کره سازنده صفحه های تکتونیکی زمین است. در بیشتر مکان ها، مرز سنگ کره و سست کره با مشاهدات سرعت های لرزه ای کم یا تغییرات منفی سرعت مشخص می شود. در این بررسی به کمک تحلیل تابع گیرنده S، با استفاده از زمان رسید تبدیل Sp در مرز سنگ کره-سست کره ضخامت سنگ کره محاسبه شد. مزیت استفاده از تابع گیرنده S در این است که فازهای تبدیلی Sp قبل از رسید مستقیم S و همه بازتاب های مربوطه و بازتاب هایشان بعد از رسید مستقیم S در ایستگاه دریافت می شوند و شناسایی فاز تبدیلی Sp آسان تر است. در صورتی که این فاز تبدیلی در تابع گیرنده P با بازتاب های پوسته پوشیده می شود. به منظور محاسبه تابع گیرنده S ابتدا در صورت متفاوت بودن پاسخ بسامدی سه لرزه نگار در راستای Z، N-S، E-W، باید اثر دستگاهی از روی آنها حذف شود. سپس دو مولفه افقی (E-W ،N-S) تحت زاویه Back Azimuth چرخانده شده و به جهات شعاعی و مماسی (T ،R) تبدیل می شوند. در مرحله بعد چرخش دستگاه مختصات ZRT به دستگاه مختصات محلی پرتو LQT (p, SV, SH) صورت می گیرد. برای اجرای صحیح چرخش باید زاویه تابش صحیح انتخاب شود. برای این منظور، مولفه های L حول مجموعه ای از زوایای تابش چرخانده می شوند. زاویه ای که انرژی موج S در زمان رسیدش حداقل می شود تقریب خوبی از زاویه تابش درست است. بعد از مرحله چرخش، بیشتر انرژی فازهای تبدیلی Sp روی مولفه های L خواهد بود. به منظور حذف سیگنال S از مولفه هایL ، مولفه های L را با سیگنال S روی مولفه Q واهمآمیخت می کنیم. مولفه L حاصل که شامل فازهای تبدیلی Sp بدون بازتاب های چند گانه است را تابع گیرنده S می نامند. به دلیل وابستگی زمان رسید امواج تبدیل Sp به کندی موج S باید تصحیح دینامیکی روی توابع گیرنده S صورت گیرد. از آنجا که تبدیلات Sp عموما ضعیف اند، برای بهبود نسبت سیگنال به نوفه، بعد از اعمال تصحیح دینامیکی، توابع گیرنده S را با هم جمع می کنیم. در نهایت با تبدیل اختلاف زمانی بین فازهای تبدیلی و موج S مستقیم به عمق با استفاده از مدل سرعتی مرجع IASP91 می توان عمق ناپیوستگی ها را به دست آورد. برای این منظور داده های زمین لرزه های دورلرز ثبت شده 8 ایستگاه ثابت دوره کوتاه شبکه دورلرز تبریز در شمال غرب ایران از 1995 تا 2008 با بزرگای  Mb ³5.7 و در فاصله رو مرکزی 60°<D<85° مورد پردازش قرار گرفت. مقدار ضخامت LAB به طور متوسط 85 کیلومتر محاسبه شد و مقدار آن از 77 کیلومتر زیر غربی ترین ایستگاه شبستر (SHB)، تا 103 کیلومتر زیر شرقی ترین ایستگاه سراب (SRB)، در تغییر بود. (اصل مقاله به صورت متن کامل انگلیسی، در بخش انگلیسی قابل رویت است)

مطالعات پتروفابریکی، ساختاری و ژیوشیمیایی تکتونیتهای الترامافیک زون دگرگونی خاوری مجموعه افیولیتی خوی نشان می دهد که این سنگها حاوی پهنه های برشی دما پایین با امتداد شمال باختری- جنوب خاوری هستند که جهت جریان گوشته ای دما بالا تا دما متوسط با امتداد شمال خاوری- جنوب باختری را قطع کرده اند. ریزساختارها در این تکتونیتها، یک محول فابریکی را از بافتهای پورفیروکلاستیک تخت و دوکی شکل (مربوط به دگرشکلیهای دما بالا تا دما متوسط بخشهای گوشته ای) به سمت بافتهای میلونیتی (با دگرشکلی دما پایین درون پهنه های برشی) نشان می دهند. مطالعه الگوهای جهت یابی ترجیحی شبکه ای کانی الیوین در نمونه های با دگر شکلی دما بالا و دما متوسط گوشته ای لغزش را بر روی سیستمهای (010)[100] دما بالا و تنش پایین و (0k1)[100] دما متوسط (بیش از 1000 درجه سانتی گراد) نشان می دهند در حالی که الگوهای جهت یابی ترجیحی شبکه ای کانی الیوین در نمونه های با دگر شکلی دما پایین درون پهنه های برشی، گویای سیستم لغزش (001)[100] دمای پایین (1000 درجه سانتی گراد) است. اسپینلهای همراه این پریدوتیتها با تغییرات چشمگیر عدد کروم (10 تا 90 Cr # =) و عدد منیزیم (90 تا 50 = Mg #) همراه می باشند. کلینوپیروکسنها عموما غنی از کروم بوده که نشان دهنده ذوب بخشی محدود این پریدوتیتهاست. تغییرات شدید ترکیب شیمیایی اسپینلها می تواند به فرایند ذوب بخشی و تبلور دوباره این کانی طی فاز جداشدگی سنگ کره گوشته ای و توسعه پهنه های برشی مرتبط باشد.

ویژگی های زمین شناختی و ژئودینامیکی پیچیده منطقه کوه زایی زاگرس محققان بسیاری را در دهه های اخیر متوجه خود ساخته است. با وجود پژوهش های صورت گرفته، همواره نیاز به مطالعات بیشتر در رابطه با ساختار سنگ کره و پوسته در منطقه زاگرس با توجه به پیشینه زمین شناسی این منطقه احساس می شود. لذا این تحقیق بر آن است تا به بررسی ساختار رئولوژیکی سنگ کره با استفاده از تابع طیفی ادمیتنس بین بی هنجاری های هوای آزاد گرانی و توپوگرافی و نیز روش واهمامیخت بار و در نتیجه به تعیین ضخامت کشسان (Te) سنگ کره، که پارامتری مهم در سنجش میزان مقاومت آن نسبت به تغییر شکل و بار های اعمالی بوده و مقیاسی از میزان تعادل ایزوستازی در منطقه است، بپردازد. در این پژوهش برای نخستین بار از داده های برداشت زمینی با دقت 5 میلی گال استفاده شده است. از آنجایی که استفاده از داده های زمینی به عنوان ورودی در روش مذکور برای نخستین بار صورت می گیرد، ابتدا صحت و دقت روش در بازگردانی پارامتر مجهول با تحلیل مصنوعی مورد بررسی قرار گرفته و بعد از تأیید دقت روش، از آن به منظور تعیین ضخامت کشسان در منطقه مذکور استفاده خواهد شد. با بررسی نتایج حاصل در منطقه موردبررسی، این نتیجه دریافت شد که مقاومت سنگ کره در منطقه به بارهای اعمالی، کم و روبه متوسط بوده که این نتیجه با فعالیت های لرزه خیزی و سایر پژوهش های ژئوفیزیکی صورت گرفته در منطقه همخوانی دارد. مقدار متوسط ضخامت کشسان تخمین زده شده برابر با 2±37 کیلومتر محاسبه شده است. بیشترین مقدار ضخامت کشسان در بخش جنوب غربی بلوک ایران مرکز برابر با 65 کیلومتر و کمینه مقدار آن در منطقه زاگرس با مقداری در حدود 15 کیلومتر به دست آمده است.

یک کره اسب ماده هشت ماهه با علایم دل درد به درمانگاه ارجاع داده شد. علایم نگرانی و درد در ناحیه شکم و اتساع محوطه شکمی در کره اسب مشهود بود. ضربان قب به صورت تاکی کاردی120/min) ) و تنفس به حالت تاکی پنه (40/min) ثبت شد. آزمایش های نمونه خون و سرم نشان داد که 30%=PCV و پروتئین تام  70g/L می باشد. مایع صفاقی با رنگ روشن حاکی از افزایش جزیی پروتئین تام بود. درمان با تجویز محلول الکترولیتی و داروی آرام بخش شروع شد. علایم درد شکمی پیش رونده و بدون پاسخ به درمان بود. لذا لاپاراتومی اکتشافی تحت بی هوشی عمومی انجام گرفت. در حین اکتشاف درون قولون کوچک سنگ مدفوع بزرگی یافت شد که با دستکاری از روی دیواره روده این توده خورد شد و به طرف راست روده و مقعد هدایت شد و در نهایت از طریق مقعد بیرون آورده شد و لذا بدون نیاز به شکافتن روده ها این مشکل بر طرف گردید. شکاف لاپاراتومی در خط میانی و پوست به طور مرسوم بخیه شد. این گزارش احتمالا اولین تشخیص انباشتگی سنگ مدفوعی در قولون کوچک کره اسب نژاد تروبرد می باشد.

مجموعه دگرگونی اسالم، بیشتر متابازیت، متاپلیت و سرپانتینیت است. متابازیت ها دگرگونی در رخساره های شیست سبز و شیست آبی را نشان می دهند. سنگ های رخساره شیست سبز از نوع برگواره و توده ای بوده و دارای مجموعه کانی شناسی، اکتینولیت، کلریت، آلبیت و اپیدوت هستند. شیست های آبی دارای مجموعه کانی شناسی آمفیبول سدیک، اپیدوت و فنژیت هستند. تجزیه شیمیایی کل سنگ این متابازیت ها، نشان می دهد که سنگ مادر (پروتولیت) آنها دارای ترکیب بازالتی تا آندزیتی با سرشت بیشتر کالک آلکالن بوده است. برپایه نمودارهای شناسایی جایگاه زمین ساختی ماگما (تکتونوماگماتیک)، سنگ مادر این متابازیت ها وابسته به جزایر کمانی و تا اندازه ای پشته های میان اقیانوسی بوده است. الگوی عناصر خاکی نادر و نمودارهای عنکبوتی متابازیت های اسالم نیز همانند ماگماتیسم حدواسط و بازیک در جزایر کمانی یا بالای پهنه فرورانش است. احتمالا سنگ های رخساره شیست سبز و شیست آبی مجموعه دگرگونی اسالم معادل جزایر کمانی یا پوسته اقیانوسی داغ و جوان بالای پهنه فرورانش بوده اند. برخلاف سنگ کره اقیانوسی فروروی هموار و ستبر پالئوتتیس، در این بخش از پهنه اقیانوسی با انباشته شدن در بخش های سطحی تر، منشورهای به هم افزوده کانال فرورانش دچار شرایط دگرگونی رخساره های شیست آبی و سبز شده و متابازیت های مجموعه دگرگونی اسالم پدید آمده اند.

آمیزه افیولیتی شمال مکران در جنوب خاوری ایران و در بخش شمالی منشور برافزایشی مکران قرار دارد. در این پژوهش، عناصر ساختاری مکران شمالی مورد مطالعه قرار گرفته و الگوی دگرشکلی حاکم بر آمیزه افیولیتی شمال مکران تجزیه و تحلیل شده است. بر اساس نتایج به دست آمده، حداقل دو مرحله دگرشکلی در واحدهای سنگی آمیزه افیولیتی شمال مکران ثبت شده است. مرحله نخست که با توسعه ساختارهای کششی همراه بوده است، منجر به جایگیری دایک های ورقه ای در توالی پوسته ای سنگ کره اقیانوسی شده است. بازگرداندن هندسه این دایک ها به مراحل قبل از دگرشکلی، نمایانگر کشش در راستای SSW-NNE بوده و شرایط حاکم بر محیط اولیه شکل گیری آمیزه افیولیتی شمال مکران را نشان می دهد. مرحله دوم که در نتیجه همگرایی در منطقه و تحت تأثیر رژیم فشارشی یا ترافشارشی شکل گرفته، با توسعه انواع گسل های راندگی و امتدادلغز، رانده شدن واحدهای سنگی بر روی یکدیگر و تکرار آنها به همراه چین خوردگی واحدهای رسوبی آشکار شده است. گسل های راندگی با روند WNW-ESE و شیب بین 20 تا 40 درجه به سمت NNE، مهم ترین تأثیر را در سیمای فعلی آمیزه افیولیتی شمال مکران داشته و نمایانگر شرایط حاکم در زمان بسته شدن حوضه اقیانوسی و جایگیری سنگ کره ی اقیانوسی هستند.